Tanzimat dönemi yenilikçi edebiyatın öncülerinden Samipaşazade Sezai hikâyecilikte gerçekçilik tarzının gelişiminde etkili olmuştur. Onun ilk ve tek romanı Sergüzeşt, gerek kurgusu gerekse anlatımıyla edebiyat tarihimizde bir dönüşümün habercisi kabul edilmiştir. Esirlik gerçeğiyle yüzleşmemizi sağlayan eserin çıkışını fevkalade bir surette güzelce karşılayanlar, o zamandan geleceği aydınlatmaya başlamış gençlerdir.

Samipaşazade Sezai, devrinin sosyo-kültürel yapısına da ışık tutan romanında Kafkasya’dan kaçırılarak İstanbul’da zengin konaklarına satılan Dilber’in acı macerasını anlatır. Halayık olarak çalıştığı konaklarda çeşitli zorluklarla karşılaşan Dilber’in Mısır’a kadar uzanan hüzün dolu sergüzeşti etkileyici bir biçimde kaleme alınmıştır. Romanına esaret aleyhinde başlayıp ve “hürriyetine” diyerek son veren yazar, Sergüzeşt’te on dokuzuncu yüzyıl sonu Osmanlı’sında hâlâ sürmekte olan insan ticaretinin birey ve toplum hayatında yol açtığı yıkımı ustalıkla anlatmıştır. Hüzünlü aşk hikâyeleriyle de zenginleşen Sergüzeşt, edebiyatımıza yeni bir soluk getirmiştir.